Công giáo Việt Nam, công lý và đối thoại (phần 1)
Trân Văn, thông tín viên RFA
2011-06-01
Cuối tháng 10 năm ngoái, Hội đồng Giám mục Việt Nam loan báo quyết định thành lập Ủy ban Công lý và Hòa bình.
Lễ Ra mắt Ủy ban Công Lý và Hòa Bình tại Hội trường G.B. Phạm Minh Mẫn của Trung tâm Mục vụ TGP. Sài Gòn hôm 27/5/2011
Tuy nhiên, mãi đến ngày 27 tháng 5 vừa qua, Ủy ban này mới tổ chức một buổi tọa đàm để ra mắt tại TP.HCM.
Ủy ban Công lý và Hòa bình của Hội đồng Giám mục Việt Nam nhắm đến những mục tiêu nào và sẽ hoạt động ra sao trong bối cảnh xã hội Việt Nam như hiện nay? Mời qúy vị nghe cuộc trò chuyện giữa Trân Văn với Giám mục Nguyễn Thái Hợp – người được Hội đồng Giám mục Việt Nam cử làm Chủ tịch Ủy ban Công lý và Hòa bình…
Đáp ứng đòi hỏi của xã hội
Trân Văn: Thưa Giám mục, hồi cuối tháng 10 năm ngoái, Hội đồng Giám mục Việt Nam công bố quyết định thành lập Ủy ban Công lý và Hòa bình, nhằm bảo vệ các quyền chính đáng của con người, như một trong những cách loan báo Tin Mừng của Giáo hội Công giáo Việt Nam.
Bây giờ thì Ủy ban Công lý và Hòa bình chính thức ra mắt cộng đồng Công giáo Việt Nam.
Xin Ngài cho biết, tại sao Hội đồng Giám mục Việt Nam quyết định thành lập Ủy ban Công lý và Hòa bình? Bối cảnh xã hội Việt Nam như hiện nay có phải là nguyên nhân chính thúc đẩy Hội đồng Giám mục Việt Nam thành lập Ủy ban Công lý và Hòa bình không?
Giáo hội đã thành lập thêm những tiểu ban khác nữa để đáp ứng nhu cầu mục vụ cũng như đòi hòi của xã hội và bối cảnh xã hội Việt Nam lúc này cho phép như vậy.
Giám mục Nguyễn Thái Hợp
Giám mục Nguyễn Thái Hợp: "Khi thành lập Hội đồng Giám mục Việt Nam, ở nhiệm kỳ thứ nhất, từ năm 1980 đến 1983 chỉ có ba tiểu ban về phụng sự, linh mục, giáo dân.
Đến năm 2000 thì số tiểu ban tăng lên thành bảy và trong thập niên sau cùng này thì các tiểu ban tăng thêm. Hiện thời thì khoảng 16 tiểu ban. Tiểu ban Công lý và Hòa bình là tiểu ban sau cùng.
Con số các tiểu ban tăng lên theo nhu cầu cụ thể của Giáo hội. Đồng thời cũng do hoàn cảnh xã hội thay đổi.
Lúc đầu chỉ có ba tiểu ban có lẽ không phải vì các vị không muốn nhưng mà vì điều kiện xã hội lúc đó có lẽ chỉ cho phép được như vậy thôi và trong thập niên sau cùng này thì tăng lên nhiều hơn.
Giáo hội đã thành lập thêm những tiểu ban khác nữa để đáp ứng nhu cầu mục vụ cũng như đòi hòi của xã hội và bối cảnh xã hội Việt Nam lúc này cho phép như vậy."
Hội đồng Giám mục – Tin Mừng - nhân phẩm, nhân quyền
Trân Văn: Thưa Giám mục, Nếu chúng tôi nhớ không lầm thì Ngài đã từng cho biết, Ủy ban Công lý và Hòa bình của Hội đồng Giám mục Việt Nam sẽ cố gắng thay mặt Hội đồng Giám mục Việt Nam "đối thoại thẳng thắn và cộng tác chân thành" với chính quyền, cũng như các tổ chức xã hội dân sự, như định hướng của Đức Giáo hoàng Benedicto 16.
Theo dõi các diễn biến tại Việt Nam, nhiều người có cảm giác là tại Việt Nam, hình như "đối thoại thẳng thắn" chưa bao giờ được xem như thiện ý "cộng tác chân thành". Cũng vì vậy, sau khi chính thức ra mắt cộng đồng Công giáo Việt Nam, Ủy ban Công lý và Hòa bình dự định sẽ thực hiện tiêu chí "đối thoại thẳng thắn và cộng tác chân thành" với chính quyền, cũng như các tổ chức xã hội dân sự về những vấn nạn đang ảnh hưởng trực tiếp đến dân trí, dân khí, dân sinh như thế nào?
Ủy ban Công lý và Hòa bình đặt nặng vấn đề đối thoại theo chiều kích xã hội, chính trị, kinh tế và đó là con đường mà Đức Giáo hoàng Benedicto 16 đã nêu ra một cách rất đặc biệt cho Giáo hội Việt Nam và cũng là con đường của Vatican II.
Thế nhưng đúng như anh nhận định, đối thoại trong xã hội Việt Nam rất là khó và đối thoại thẳng thắn càng khó hơn. Nhiều người nhận định rằng, có lẽ hiện thời, Nhà nước Việt Nam chưa có thói quen đối thoại thẳng thắn với các tổ chức khác. Hầu như trong quá khứ chỉ thường dùng biện pháp là xin-cho, hay là áp đặt, hay là áp lực nhiều hơn là đối thoại thẳng thắn.
Rồi tại Việt Nam thì xã hội dân sự cũng chưa thành hình, thành thử các tổ chức ngoài Mặt trận, ngoài Nhà nước, ngoài Đảng rất ít và sự hiện diện cũng rất là thầm kín, thầm lặng, hoạt động không năng động. Chính vì vậy, để thực hiện được chủ trương "đối thoại thẳng thắn, cộng tác chân thành" chắc còn phải chờ một tiến trình nữa trong lịch sử nhưng chúng tôi nghĩ rằng, đó là con đường mà Đức Giáo hoàng đã vạch ra và con đường đó cũng phù hợp với vấn đề loan báo Tin Mừng cho thế giới hôm nay.
Để thực hiện con đường đó đòi hỏi Hội đồng Giám mục phải nói lên những gì mà Tin Mừng đòi hỏi, cũng phải có những nhận định thẳng thắn về những sự kiện và trường hợp vi phạm nhân phẩm, nhân quyền. Tuy nhiên cũng phải công nhận hay tán thành khi nhà cầm quyền làm những gì ích quốc, lợi dân.
Trong hướng đó thì Giáo hội Công giáo, Hội đồng Giám mục và đặc biệt là Ủy ban Công lý và Hòa bình đang tiếp tục cố gắng thực hiện nhưng có lẽ phải lâu lắm mới thực hiện được chuyện đó.
... có lẽ hiện thời, Nhà nước Việt Nam chưa có thói quen đối thoại thẳng thắn với các tổ chức khác. Trong quá khứ chỉ thường dùng biện pháp là xin-cho, hay là áp đặt, hay là áp lực nhiều hơn.
Giám mục Nguyễn Thái Hợp
Trong lễ ra mắt vừa rồi, tôi cũng đã nhìn lại chuyện đó và có một câu hỏi đặt ra để cho các thành viên thảo luận, là làm sao để trở nên người Công giáo tốt và người công dân tốt… thì chưa có câu trả lời nào thỏa đáng cho câu hỏi đó. Trong thời gian tới, chúng tôi sẽ tiếp tục đào sâu chuyện đó để làm sao có thể thực hiện được điều mà Đức Giáo hoàng Benedicto 16 đã nêu ra trên phương diện lý thuyết nhưng trong thực tại Việt Nam thì như thế nào (?).
Rất có thể là các ủy ban của Hội đồng Giám mục Việt Nam phải cố gắng hơn nữa để nói lên tiếng nói của Tin Mừng, tiếng nói của lẽ phải để làm chứng cho điều đó. Đồng thời phải cố gắng để sống Tin Mừng nhiều hơn, đó là đòi hỏi đặc biệt cho Ủy ban Công lý và Hòa bình của chúng tôi."
Quý vị vừa nghe phần đầu cuộc trò chuyện giữa Ban Việt ngữ Đài Á Châu Tự do với Giám mục Nguyễn Thái Hợp, về mục tiêu và đường hướng hoạt động của Ủy ban Công lý và Hòa bình trong bối cảnh xã hội Việt Nam như hiện nay. Sau đó, cuộc trò chuyện của chúng tôi với Giám mục Nguyễn Thái Hợp – Chủ tịch Ủy ban Công lý và Hòa bình của Hội đồng Giám mục Việt Nam, bắt đầu chuyển sang nội dung mà trước nay, vẫn được xem là hết sức tế nhị: Tương quan giữa chính trị và tôn giáo, cũng như tương quan giữa giáo quyền với chính quyền, giữa vai trò giáo dân với tư cách công dân,… Nội dung cuộc trò chuyện về các tương quan này sẽ được giới thiệu trong lần phát thanh tới, mời quý vị đón nghe.
Công giáo Việt Nam, công lý và đối thoại (phần 2)
Trân Văn, thông tín viên RFA
2011-06-01
Trong bài trước, quý vị đã nghe phần đầu cuộc trò chuyện giữa RFA với Giám mục Nguyễn Thái Hợp, về mục tiêu và đường hướng hoạt động của UBCLHB trong bối cảnh xã hội Việt Nam như hiện nay.
Toàn cảnh Lễ ra mắt Ủy ban Công Lý và Hòa Bình tại Hội trường G.B. Phạm Minh Mẫn của Trung tâm Mục vụ TGP. Sài Gòn hôm 27/5/2011
Tiếp theo là cuộc trò chuyện giữa Trân Văn với Giám mục Nguyễn Thái Hợp – Chủ tịch Ủy ban Công lý và Hòa bình của Hội đồng Giám mục Việt Nam về các tương quan vẫn được xem là hết sức tế nhị giữa chính trị và tôn giáo, giáo quyền với chính quyền, giữa vai trò giáo dân với tư cách công dân,…
Gioan Phaolô II, Nguyễn Văn Thuận: những tấm gương và những con đường
Trân Văn: Thưa Giám mục, Giáo hội Công giáo đã chính thức mở hồ sơ xem xét việc phong Chân phước cho Hồng y Nguyễn Văn Thuận – người bị chính quyền Việt Nam giam giữ vô cớ trong 13 năm và sau khi ra nước ngoài chữa bệnh đã bị cấm trở về. Tuy bị chính quyền Việt Nam ngược đãi song chưa bao giờ Hồng y Nguyễn Văn Thuận tỏ ra thù ghét họ và đó là một trong những lý do khiến ông được nhiều người tôn kính.
Ngoài Hồng y Nguyễn Văn Thuận, Đức Giáo hoàng Gioan Phaolô II – một trong bốn nhân vật được xem là có ảnh hưởng lớn nhất ở thế kỷ 20 – đã được tôn vinh là Chân phước. Trong quá khứ, Đức Giáo hoàng Gioan Phaolô II là người luôn lên án các hành vi xâm hại nhân quyền cũng như đàn áp về chính trị và đó là một trong những lý do khiến Ngài được nhiều người yêu quý.
Thưa Giám mục, Ngài nghĩ thế nào về hai trường hợp này? Tuy tôn giáo không nên can dự vào chính trị nhưng chính trị luôn tác động trực tiếp đến xã hội và con người. Theo Ngài, Hội đồng Giám mục Việt Nam nên làm thế nào để có thể dung hòa tương quan này cho vừa đúng, vừa đủ và thực sự luôn vì con người, bất kể tín ngưỡng?
Giám mục Nguyễn Thái Hợp: Theo nguyên tắc, khi mà Giáo hội tuyên xưng một vị nào là Chân phước hay là Hiển thánh thì Giáo hội muốn nêu lên một tấm gương để tất cả các Ky tô hữu coi đó mà đi theo, nhìn tấm gương đó mà hành động cho phù hợp với hoàn cảnh thời đại, cũng như là môi trường văn hóa và địa dư của mỗi người.
Chính vì vậy, khi mà Giáo hội phong Đức cố Giáo hoàng Gioan Phaolô II là Chân phước, cũng như đang trong tiến trình để phong Chân phước cho Hồng y Nguyễn Văn Thuận thì Giáo hội muốn giới thiệu cho tất cả các Ky tô hữu hai tấm gương khác để sống Tin Mừng trong xã hội hôm nay.
Đặc biệt đối với người Việt Nam chúng tôi cũng như những nước đã sống dưới chế độ xã hội chủ nghĩa thì hai tấm gương này trở nên một mô hình đặc biệt. Vừa gần gũi, vừa thân thiết với những người Công giáo trong môi trường và bối cảnh đó. Chính vì vậy, đối với cá nhân tôi, tôi xem đây là những nhân vật, những tấm gương mà có lẽ sẽ giúp chúng tôi tìm ra những đường lối sống, những hành vi xử thế, những đường lối mục vụ phù hợp với hoàn cảnh đặc biệt mà chúng tôi đang phải sống. Chúng tôi cũng ước mong rằng các Ngài sẽ giúp đỡ chúng tôi luôn luôn đi theo con đường đó.
Và từ đó thì đối với Hội đồng Giám mục và đặc biệt đối với Ủy ban Công lý và Hòa bình thì chúng tôi thấy đó là con đường mà chúng tôi phải đi. Mặc dù Tin Mừng không đồng hóa với bất cứ một nền văn hóa, cơ chế chính trị hay hệ thống kinh tế nào nhưng Đức giêsu đòi hỏi người Ky tô hữu của Ngài phải rao giảng và sống Tin Mừng trong tất cả các nền văn hóa, tất cả các chế độ chính trị và tất cả các hệ thống kinh tế.
Làm sao làm được điều đó? Làm sao trở nên muối ướp cho đời và trở nên men hòa trộn trong những đống bột rất khó khăn và rất khắc nghiệt đó? Không dễ mà đưa ra câu trả lời và đó là những băn khoăn cho chúng tôi. Làm sao dung hòa được cả hai điều đó? Nhưng đó là lý tưởng và luôn luôn là đòi hỏi của tất cả các Ky tô hữu, đặc biệt của Hội đồng Giám mục.
Tôi chắc rằng, Hội đồng Giám mục cũng đang cố gắng để làm sao thể hiện được điều Đức Hồng y Nguyễn Văn Thuận cũng như Đức cố Giáo hoàng Gioan Phaolô II đã sống và đã thực hiện.
Công lý không dễ tiếp cận Hòa bình
Trân Văn: Thưa Giám mục, với tiêu chí như Ngài đã giới thiệu thì việc ra đời của Ủy ban Công lý và Hòa bình có gặp trở ngại nào từ phía chính quyền không?
Tại sao Hội đồng Giám mục Việt Nam loan báo về việc thành lập Ủy ban Công lý và Hòa bình từ cuối tháng 10 năm ngoái nhưng mãi tới cuối tháng 5 vừa qua thì Ủy ban Công lý và Hòa bình của Hội đồng Giám mục Việt Nam mới tổ chức ra mắt?
Nhờ sự giúp đỡ của rất nhiều tổ chức và tư nhân, của những nhà hảo tâm, chúng tôi đã vượt qua được một số tai họa của lũ lụt, bằng cách di dời một số làng và làm được những nhà vượt lũ cho một số nơi khác. Phải đợi đến tháng 5 vừa rồi mới có điều kiện thời gian để làm lễ ra mắt.
Cũng như anh vừa hỏi thì lễ ra mắt của Ủy ban Công lý và Hòa bình gặp rất nhiều khó khăn, rất nhiều áp lực. Tưởng chừng như không thể tổ chức được vì nhiều sức ép đến từ nhiều nơi. Có lẽ nhiều sức ép lên những cộng tác viên của chúng tôi thì đúng hơn - lên những người trong khâu tổ chức ở địa phương. Còn riêng bản thân tôi thì đối thoại với một số quan chức…
Nhưng mà cuối cùng, nhờ ơn Trên, Ủy ban đã ra mắt vào ngày 27 vừa qua, mặc dù cho đến chiều 26 vẫn còn những áp lực và những đề nghị là xin dời cuộc họp. Hay là đề nghị nên gạch tên một số người ở trong Ban Thuyết trình, vân vân…
Khi mà trả lời với một số vị, tôi cũng có nói là có lẽ, đây là lần đầu tiên có một ủy ban của Hội đồng Giám mục ra mắt và đưa ra đường hướng như vậy. Xã hội Việt Nam có lẽ không quen nhưng mà đến lúc, những người Việt Nam, dù ở trong lĩnh vực Nhà nước hay là lĩnh vực dân sự cũng phải quen dần với cách làm việc mới. Trong đó người dân cần có khoảng trống để suy nghĩ và người dân cũng có quyền để tổ chức, để phát biểu, để nói lên ý kiến của mình.
Và tôi cũng có nói lại với một số người, tôi nhớ vào năm 2009, khi chúng tôi tổ chức cuộc tọa đàm về "Biển Đông và hải đảo Việt Nam" – lúc đó, tình hình trong nước rất là nhạy cảm về vấn đề biển Đông – và chúng tôi cũng gặp rất nhiều áp lực, tưởng chừng như không thể tổ chức được nhưng cuối cùng, nhờ ơn Trên, chúng tôi vẫn tổ chức được.
Trong tương lai, chắc chắn là Ủy ban Công lý và Hòa bình chúng tôi cũng sẽ cộng tác với một số tổ chức, để tổ chức một cuộc tọa đàm về hồ sơ pháp lý về biển Đông.
Giám mục Nguyễn Thái Hợp
Trong buổi đó thì một Đài nước ngoài có hỏi tôi về những con tàu xâm chiếm rồi đánh phá các thuyền của Việt Nam. Tôi nhớ, tôi có nói một câu khôi hài là, câu hỏi đó, đáng lẽ phải đặt ra cho Bộ đội Biên phòng hay là cơ quan của Nhà nước. Tôi là một người thường thì cũng chỉ thấy thông tin trên mạng, về những vụ mà tàu lạ đến đánh đuổi và cưỡng chế các tàu thuyền của Việt Nam. Tuy nhiên chúng tôi biết rằng và dân chúng cũng nghĩ rằng, dù là "tàu" lạ hay "tàu" quen, "tàu" to hay "tàu" nhỏ, "tàu" mới hay "tàu" cũ cũng đều là "tàu" cả... nhiều người đã cười trước câu trả lời đó. Thế nhưng hôm nay, qua những biến cố vừa rồi thì người ta biết, "tàu" đó là "tàu" nào. Hôm nay, mọi người đã nói rõ đó là tàu của Trung Quốc.
Sau đó, kỷ yếu hội thảo biển Đông của chúng tôi được một cơ quan khác của Nhà nước đồng ý cho xuất bản và cũng tài trợ để xuất bản, chúng tôi cũng vừa hoàn thành bản dịch bằng tiếng Anh để xuất bản cuốn đó.
Đó là tọa đàm đầu tiên của một tổ chức dân sự nói về biển Đông và hải đảo Việt Nam, để nói lên chủ quyền của Việt Nam, để nói lên tương lai của Việt Nam nằm ở con đường ra biển và không chấp nhận điều gọi là "đường lưỡi bò".
Nếu chấp nhận "đường lưỡi bò" thì trong tương lai, Việt Nam sẽ không còn lối ra biển nữa. Tham vọng đó chúng tôi không chấp nhận được. Lịch sử, những sử liệu còn lại không cho phép chúng ta chấp nhận chuyện đó.
Trong tương lai, chắc chắn là Ủy ban Công lý và Hòa bình chúng tôi cũng sẽ cộng tác với một số tổ chức, để tổ chức một cuộc tọa đàm về hồ sơ pháp lý về biển Đông. Đó cũng là một trong những hoạt động mà chúng tôi sẽ làm với một số tổ chức khác, để nghĩ về nhân phẩm, nhân quyền, để nghĩ về độc lập và tự do, để nghĩ về vấn đề của Việt Nam hôm nay và trong tương lai.
Trân Văn: Cám ơn Giám mục
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét