Tháng 12 18, 2012
Phùng Nguyễn
Trước hết, xin cám ơn tác giả Huy Đức đã cho phát hành tác phẩm Bên thắng cuộc trong dạng ebook trên các kênh phát hành ebook quốc tế Amazon Kindle và Smashwords. Đây là một lựa chọn sáng suốt và can đảm, và riêng với cá nhân tôi, chính là điều tôi luôn mong mỏi các tác giả trong nước thực hiện. Trong tiểu luận "Cách mạng ebook" đăng trên tạp chí Da Màu tháng 4/2011, tôi đã thảo luận khá chi tiết về những khả năng và hiệu ứng tích cực của ebook cho tác giả và bạn đọc Việt Nam ở hải ngoại và trong nước. Xin trích dẫn một đoạn ngắn dưới đây:
Với ebook, tác giả có thể mang sách của mình đến tận tay bạn đọc trong nước mà không phải thỏa hiệp với hệ thống kiểm duyệt của nhà cầm quyền. Ebook đưa nhận định "Internet là con đường giao lưu hữu hiệu nhất giữa trong và ngoài nước" của Nguyễn Hưng Quốc từ lý thuyết vào thực tế, và giúp chấm dứt những tranh luận vô bổ nhắm vào phẩm cách tác giả như đã xảy ra trong vụ Thơ đến từ đâu. Không những thế, ebook còn có khả năng sửa sai các tác phẩm đã bị làm thành dị dạng bởi lưỡi kéo kiểm duyệt trước đây bằng cách cho ấn hành nguyên bản trong dạng ebook, cho phép bạn đọc có cơ hội so sánh và tự rút ra những kết luận về tác hại của kiểm duyệt lên đời sống văn hóa của chính họ và của đất nước. Và khả năng này không chỉ áp dụng riêng cho tác giả ở hải ngoại mà cả tác giả trong nước nữa. Một điều quan trọng mà tác giả trong nước cần lưu ý là vấn đề tác quyền. Trong mọi trường hợp, chỉ nên hợp đồng bản quyền sách in khi xuất bản và giữ lại cho mình tác quyền trọn vẹn ở các định dạng khác, kể cả và nhất là ebook. Như vậy, tác giả có thể chọn xuất bản cùng một cuốn sách trong dạng ebook không cắt xén, không "biên tập" chừng nào tác giả chấp nhận chịu trách nhiệm về những điều mình viết xuống (kể cả việc bị công an văn hóa sách nhiễu).
Tác giả Huy Đức đã làm hơn thế. Anh chọn phát hành sách của mình trước tiên trong dạng ebook và trên các kênh phát hành sách điện tử quốc tế, dứt khoát quay lưng lại với hệ thống kiểm duyệt rối rắm của chính quyền trong nước. Trên thực tế, anh mở đầu một điều mà tôi hy vọng sẽ nhanh chóng trở thành phổ quát trong giới viết lách trong nước. Xin một lần nữa cám ơn anh.
Kế đến, xin chúc mừng. Vào lúc những dòng chữ này được viết/gõ xuống, Bên thắng cuộc được xếp hàng đầu trong thể loại Lịch sử Đông Nam Á trên Amazon và đứng hàng thứ 607 trong mục sách bán chạy nhất của tủ sách đồ sộ Kindle ebook. Đây là một thành quả không nhỏ cho một tác phẩm Việt ngữ. Có một số lý do cho sự thành công củaBên thắng cuộc, nhưng để phân tích cặn kẽ sẽ cần đến một bài viết khác. Bài viết ngắn này dành cho một số vấn đề liên quan đến việc bảo vệ tác quyền của cuốn ebook Bên thắng cuộc.
*
Xin nói ngay là tôi hoàn toàn ủng hộ bài viết của nhà báo Đinh Từ Thứccổ xúy cho việc bảo vệ tác quyền cuốn Bên thắng cuộc của Osin Huy Đức (hoặc bất cứ tác phẩm nào khác của bất cứ ai khác). Việc [một ai đó] bỏ công chuyển ebook Bên thắng cuộc từ dạng MOBI (Amazon Kindle) hoặc EPUB qua dạng PDF và phát tán lung tung như vậy là một hành động thiếu suy xét, xâm phạm trầm trọng bản quyền của tác giả. Thật ra, vấn đề xâm phạm bản quyền cuốn sách này, bắt đầu với Thông tấn xã Vàng Anh, đã được nêu ra trên mạng xã hội Facebook chỉ vài ngày sau khi Bên thắng cuộc trong dạng ebook được tung ra trên các kênh phát hành Amazon và Smashwords. Những tranh luận sôi nổi nhất xảy ra trên trang Facebook của Mẹ Nấm Gấu.
Trong khi việc bỏ ra khoảng 10 đô la Mỹ để mua cuốn sách này trên các kênh phát hành ebook Amazon hoặc Smashwords là điều không mấy khó khăn cho bạn đọc ở hải ngoại, vấn đề không dễ dàng hoặc đơn giản cho đa số bạn đọc trong nước. Trước hết, bạn đọc/khách hàng cần thiết phải lập tài khoản (miễn phí) và cần có thẻ tín dụng hoặc trương mục PayPal để mua sách trên các kênh phát hành này. Vấn đề là không phải ai trong nước cũng có thẻ tín dụng. Tôi cho rằng những người thuộc nhóm này rất ít. Như vậy, cơ hội để thưởng thức Bên thắng cuộc đối với nhóm còn lại, gồm tuyệt đại đa số bạn đọc trong nước, sẽ vô cùng giới hạn. Thử điểm qua một số tùy chọn (options) mà nhóm bạn đọc này có trong tầm tay để tiếp tục là một độc giả hợp pháp và văn minh.
- Chờ cho đến khi Bên thắng cuộc được nhà nước cho phép ấn hành trong nước. Giải pháp tuyệt vời! Hãy cùng nhau… cầu nguyện cho cái ngày ấy chóng đến với bạn đọc trong nước.
- Nhờ người thân, bạn bè trong ngoài nước có thẻ tín dụng mua giúp hoặc mua tặng. Một giải pháp rất tốt và đáng khuyến khích nhưng chỉ có thể giúp được một phần rất nhỏ người đọc trong nước.
- Phát hành trực tiếp và không thông qua hệ thống kiểm duyệt trên một trong những nhà phát hành ebook trong nước như Aleezaa.com, reader.vn, Phương Nam… Nếu thực hiện được, đây sẽ là một giải pháp tuyệt hảo bởi vì các cơ sở dịch vụ này nhất định đã có cách giúp bạn đọc trong nước thanh toán chi phí mua ebook bằng tiền Việt nam. Tuy nhiên tôi e rằng việc này rất khó thực hiện bởi vì một số điều mà tôi đã đề cập trong "Cách mạng ebook" và trích dẫn một phần ở đây:
… Bất kể vùng vẫy ở môi trường nào, dưới "đất" hay trên" siêu không gian," các cơ sở xuất bản nội địa không thể nào thoát khỏi mạng lưới kiểm duyệt tinh vi và hiệu quả của nhà cầm quyền. Để kiểm soát những gì được phát hành, bất kể là sách in hoặc ebook, nhà cầm quyền chỉ cần khống chế những người chịu trách nhiệm các cơ sở in ấn và phát hành, một việc vô cùng đơn giản và vô cùng dễ dàng đối với các thể chế toàn trị. Cho nên, Nhã Nam hay bất cứ cơ sở xuất bản nào khác sẽ không bao giờ có được toàn quyền quyết định trong việc giới thiệu đến công chúng thưởng ngoạn các tác phẩm toàn vẹn, phản ánh trung thực tư tưởng và chữ nghĩa của tác giả. Điều an toàn nhất cho Nhã Nam và các cơ sở xuất bản tương tự là in lại trong dạng ebook các sách đã được cấp phép (nghĩa là đã được "biên tập" bởi công an văn hóa) và phát hành trong dạng sách in trước đó. Chính là điều này chứng minh sự cần thiết không thể thay thế được của một cơ sở ấn/phát hành hải ngoại, nơi mưu đồ áp đặt các hàng rào phi văn chương, đặc biệt là chính kiến, của bất cứ thế lực nào sẽ không có cơ hội được thực hiện!
Xem ra các "tùy chọn" nêu trên không đưa đến kết quả đáng khích lệ nào. Cuối cùng, vào mạng của Thông tấn xã Vàng Anh để tải xuống một copy của Bên thắng cuộc trong dạng PDF một cách bất hợp pháp, và do đó, biến mình thành một người đọc kém văn minh (theo nhà báo Đinh Từ Thức và Mẹ Nấm Gấu) có lẽ là phương án khả thi và tiện lợi nhất. Văn minh với chả văn minh!
*
Tôi không biết thành phần độc giả chính yếu mà tác giả Bên thắng cuộc nhắm vào là ai. Nếu là độc giả hải ngoại thì Huy Đức hoàn toàn thành công, đặc biệt về mặt số lượng sách bán được. Tôi hy vọng không phải [chỉ] là độc giả hải ngoại mà chính là cái khối lượng lớn lao những người đọc trong nước mới là mục tiêu chính của Bên thắng cuộc. Theo tôi, đây là thành phần nên đọc cuốn sách này nhiều hơn ai hết. Trong phần dẫn nhập của sách, Huy Đức đã viết:
Không ai có thể đi đến tương lai một cách vững chắc nếu không hiểu trung thực về quá khứ, nhất là một quá khứ mà chúng ta can dự và có phần cộng đồng trách nhiệm
Người đọc hải ngoại và trong nước, đặc biệt trong nước, cần có được cơ hội và khả năng đánh giá một cách trung thực các giai đoạn lịch sử của đất nước, đặc biệt giai đoạn sau 1975 mà dựa vào đó Bên thắng cuộc được xây dựng. Liệu có chút hy vọng nào cho bạn đọc trong nước, đông đảo và bối rối, chông chênh giữa hai điều lẽ ra chỉ nên là một: quyền được đọc một tác phẩm ưa thích một cách lương thiện.Câu trả lời là "Có, nhưng còn tùy." Tùy vào tác giả Huy Đức.
Để đa số độc giả trong nước có thể đọc được ngay Bên thắng cuộc một cách… văn minh, cần đến sự hy sinh của tác giả Huy Đức. Hệ thống Smashwords cho phép các tác giả phát hành coupon để giảm giá hoặc tặng sách miễn phí cho những người hội đủ điều kiện. Đây là hình thức mà mạng Kệ Sách Ebook đã áp dụng từ lâu để nâng số lượng ebook phát tán cho độc giả trong nước (và sau này cho cả hải ngoại). Tác giả Huy Đức và bạn đọc có thể xem danh sách tác giả & tác phẩm nằm trong chương trình ebook miễn phí để biết hệ thống coupon của Smashword vận hành như thế nào. Áp dụng vào cuốn Bên thắng cuộc, tôi đề nghị việc phân phối coupon cho bạn đọc trong nước do tác giả quyết định, và quý độc giả may mắn nhận được coupon này cần phải nghiêm chỉnh tuân thủ các yêu cầu do tác giả đưa ra kèm với việc nhận ebook miễn phí. Một vài điều kiện đơn giản dưới đây tôi cho là cần thiết để bảo vệ tác quyền và giữ gìn sự hợp pháp của các bạn đọc may mắn này:
- Tự mình đăng ký tài khoản (miễn phí) trên Smashwords.com và tải ebook xuống máy
- Không chuyển đổi, in ra giấy, và phát tán ebook dưới bất cứ hình thức nào trừ phi được tác giả trực tiếp cho phép
Xin nhấn mạnh một lần nữa là đề nghị áp dụng coupon, nếu được chấp thuận, sẽ ảnh hưởng đến thu nhập của ebook Bên thắng cuộc và do đó đòi hỏi sự hy sinh của tác giả về mặt tài chính. Tuy nhiên, nếu thu nhập không phải là mục đích duy nhất, việc đưa tác phẩm của mình đến với nhóm bạn đọc cần đến món ăn tinh thần này nhiều nhất bằng mọi phương tiện là điều nên làm, theo thiển ý. Tất nhiên tôi hiểu đây là một đề nghị không công bằng cho tác giả, và tôi hoàn toàn thông cảm nếu tác giả Huy Đức không đồng ý với phương án tôi đề ra. Chỉ riêng những công sức tác giả bỏ ra trong hàng bao nhiêu năm để thu thập, sắp xếp tư liệu và viết xuống thành sách cũng quá đủ cho chúng ta ở cương vị người đọc cảm kích những nỗ lực của anh.
Trong mọi trường hợp, mong tất cả chúng ta, trong cũng như ngoài nước, luôn cố gắng để xứng đáng là một người đọc văn minh.
© 2012 Phùng Nguyễn & pro&contra
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét