Quốc Phương
Việt Nam đang có một chương trình điện hạt nhân "tham vọng vào loại bậc nhất trên thế giới" với giấc mơ về hạt nhân đang "đâm hoa đua nở" trong lúc đang có lo ngại về chúng, theo tờ báo Mỹ The New York Times, 01/3/2012.(xem bản dịch phía dưới)
Trong khi Việt Nam đang cử ngày một đông các kỹ thuật viên trẻ tuổi ra nước ngoài để "đào tạo" vận hành loại công nghệ năng lượng có độ rủi ro đầy tranh cãi, thì theo các chuyên gia nói với New York Times, nước này có rất nhiều vấn đề như đảm bảo an toàn thấp kém, tham nhũng tràn lan và thiếu minh bạch.
"Thời gian biểu quá tham vọng có thể dẫn tới quản lý yếu kém, cũng như mối quan hệ thông đồng giữa các nhà quản lý và khai thác có thể góp phần vào thảm họa như tại nhà máy hạt nhân Fukushima ở Nhật Bản năm ngoái," một số chuyên gia trong nước và quốc tế nói với New York Times về trường hợp của Việt Nam.
Một số quốc gia từng để xảy ra thảm họa hạt nhân nằm trong số có các công ty đang "ra sức" bán công nghệ năng lượng này cho Việt Nam, trong đó có Nga và Nhật Bản.
Giáo sư Phạm Duy Hiển, nguyên Viện phó Viện Năng lượng Quốc gia được The New York Times trích lời nói:
"Tôi không hiểu vì sao Nhật Bản đang cố gắng xuất khẩu tới các nước kém phát triển một thứ gì đó mà trong nước họ đã chối bỏ."
Bài của Norimitsu Onishi trên tờ báo Mỹ cho hay sau thảm họa Fukushima mà Nhật Bản tới đây sẽ kỷ niệm một năm, Tokyo đã hủy bỏ các kế hoạch xây dựng thêm 14 lò phản ứng vào năm 2030.
Trước thảm họa, Nhật Bản có 54 lò phản ứng, nhưng hiện nay phần lớn đã dừng hoạt động, ngoại trừ hai lò còn được tạm giữ lại.
"Vẫn chưa quá muộn"
Trao đổi với BBC hôm 02/3/2012, Giáo sư Nguyễn Khắc Nhẫn chuyên về năng lượng nguyên tử ở Pháp đồng ý với tờ New York Times.
Người từng là cố vấn chiến lược của Tập đoàn Điện tử Pháp Electricité de France, nói:
"Chương trình của Việt Nam quá tham vọng, không những nó nguy hiểm mà nó còn tốn tiền cho dân và không có lợi gì hết,"
"Bây giờ không có gì là muộn. Muốn dừng thì dừng ngay, chứ có cái gì đâu. Bao giờ đã xây rồi, lúc đó anh tháo gỡ một nhà máy đã chạy, anh sẽ tốn kém hàng chục tỷ (đô-la), anh tốn ba, bốn, năm chục năm mới tháo gỡ xong.
"Hiện chưa làm gì hết, năm 2014 mới bắt đầu xây, mới chỉ thỏa thuận trên nguyên tắc thôi, chứ đã ký kết mua bán xong gì đâu mà không cho rút lui. Bây giờ vẫn còn thì giờ để rút lui và tôi xin cam đoan là Chính phủ thế nào cũng rút lui. Không thể nào đi tiếp được, bởi vì đi tiếp thì nó sẽ là Fukushima đấy."
"Bây giờ không có gì là muộn. Muốn dừng thì dừng ngay, chứ có cái gì đâu. Bao giờ đã xây rồi, lúc đó tháo gỡ sẽ tốn kém hàng chục tỷ đô la".Giáo sư Nguyễn Khắc Nhẫn.
Ông Nhẫn tin rằng các công ty cung cấp công nghệ điện hạt nhân đang cố bán hàng cho Việt Nam vì họ đã "chót đầu tư" và nay lại bị chính trong nước của họ không cho lắp đặt, vận hành, nên tìm cách bán thứ công nghệ mà ông cho là "đã lỗi thời" và không có tương lai sang các quốc gia kém phát triển "chỉ vì lợi nhuận:"
"Họ làm là để họ bán. Nhật không thể nào xây cất ở trong nước của được. Nga thì ẩu, nước của họ lớn, rộng, nếu họ làm, thì họ sẽ bị một Chernobyl khác… Mỹ ba chục năm nay họ không xây cất nữa, họ chỉ làm để bán. Vì đó là vấn đề thị trường quốc tế, họ đã đầu tư rồi thì họ muốn bán.
"Nay mình mua thì như là mua đồ tồn kho vậy. Hàn Quốc cũng muốn thương mại. Vấn đề là các công ty của họ cũng muốn làm lợi, họ đã lỡ đầu tư kỹ nghệ của họ. Mỗi nước chế tạo máy đó, họ đã bỏ ra hàng trăm tỷ đô la. Chỉ có nước Đức đáng phục là họ đã bỏ ra 300-400 tỷ đô la rồi, mà họ cũng vẫn rút lui."
Ninh Thuận im lặng?
Bình luận về chuyện vì sao người dân tỉnh Ninh Thuận, hoặc các đại biểu tỉnh này, có vẻ khá "im lặng," chưa cho thấy tiếng nói đủ mạnh để chất vấn Quốc hội, Chính phủ về độ rủi ro và hậu quả nếu xảy ra sự cố điện nguyên tử, ông Nhẫn nói:
"Bên mình có dân chủ đâu. Đúng ra là phải làm trưng cầu dân ý.
"Xin nhớ là bây giờ ở Pháp, Anh, Đức, Mỹ, tất cả các nước có công nghệ mạnh, không thể nào tìm được một miếng đất để xây lò mới.
"Vì vậy mà đối với những lò đã xây 30 chục năm, nay họ đòi tăng thời gian vận hành là 40, 50 chay 60 năm, bởi vì họ không tìm ra đất,
"Không có làng xã nào họ bằng lòng cho thuê đất để làm nhà máy điện hạt nhân.
"Vì vậy mà họ cứ giữ mấy lò cũ, kéo dài thời gian, rất nguy hiểm và tốn kém," Giáo sư Nhẫn nói với bbcvietnamese.com.
Nguồn: BBC Việt ngữ
Tham khảo: Giấc mơ hạt nhân Việt Nam vẫn nở hoa trong nghi ngại
NORIMITSU Onishi
HÀ NỘI, Việt Nam – Bên trong một phòng học không lò sưởi tại Viện Khoa học và Công nghệ hạt nhân ở đây có khoảng 20 kỹ thuật viên trẻ của chính phủ từ ngành công nghiệp điện hạt nhân còn phôi thai của Việt Nam vẫn còn mặc áo ấm mùa đông trên người vào buổi sáng đầu tiên của một hội thảo 10 ngày về bức xạ.
Một chuyên gia hạt nhân Nhật Bản, bên trái, giám sát một khóa huấn luyện cho sinh viên tại Hà Nội, Việt Nam.
Hội thảo được tài trợ bởi Cơ quan Năng lượng nguyên tử Nhật Bản, một tổ chức bán chính phủ, bắt đầu với bức xạ Vật lý 101. Các sinh viên sau đó thu thập các mẫu bức xạ với sự giúp đỡ của chuyên gia Nhật Bản và phân tích chúng trong một phòng thí nghiệm được xây dựng bởi Nhật Bản.
"Năng lượng hạt nhân là quan trọng cho an ninh năng lượng của Việt Nam, nhưng, cũng như lửa, nó có hai mặt," một sinh viên, Nguyễn Xuân Thủy, 27 tuổi nói. "Chúng tôi phải học cách tận dụng mặt tốt của nó."
Khi Việt Nam chuẩn bị bắt đầu một trong những chương trình điện hạt nhân tham vọng nhất của thế giới, nó đang vật lộn để đào tạo từ hai bàn tay trằng đội ngũ các chuyên gia hàng đầu cần thiết để vận hành và điều chỉnh các nhà máy điện hạt nhân. Tăng cường các chương trình kỹ thuật hạt nhân tại các trường đại học và gửi ngày càng nhiều các kỹ thuật viên trẻ ra nước ngoài, Chính phủ nói rằng Việt Nam sẽ có các chuyên gia đủ trình độ để quản lý một ngành công nghiệp dự kiến phát triển từ một lò phản ứng hạt nhân trong 2020 đến 10 lò phản ứng hạt nhân vào năm 2030 một cách an toàn .
Tuy nhiên, một số chuyên gia Việt Nam và nước ngoài cho biết thời gian đó là quá ít để thiết lập một cơ quan đáng tin cậy về quản lý, đặc biệt là ở một đất nước với tham nhũng tràn lan, tiêu chuẩn an toàn kém và thiếu minh bạch. Họ cho biết thời gian biểu quá đầy tham vọng có thể dẫn đến các loại quy định yếu kém, cũng như mối quan hệ thông đồng giữa các nhà quản lý và khai thác, góp phần vào thảm họa tại nhà máy hạt nhân Fukushima tại Nhật Bản năm ngoái.
Phạm Duy Hiển, một trong những nhà khoa học hạt nhân cấp cao nhất của Việt Nam và các cố vấn cho các cơ quan chính phủ về giám sát năng lượng hạt nhân, cho biết họ đã được "ước mơ nhiều năm" để đưa điện hạt nhân vào Việt Nam. Tuy nhiên, ông cho biết kế hoạch của chính phủ được dựa trên "việc thiếu đánh giá mạnh mẽ các vấn đề cố hữu của điện hạt nhân, đặc biệt là những phát sinh tại các nước kém phát triển".
Giống như nhiều người Việt Nam, ông Hiền, nguyên giám đốc của Viện nghiên cứu hạt nhân Đà Lạt, nơi có lò phản ứng nghiên cứu hạt nhân của Việt Nam, đã chỉ ra những tỷ lệ cao các vụ tai nạn trên đường giao thông của Việt Nam như là các ví dụ dễ thấy nhất của một nền "văn hóa an toàn yếu kém" mà tràn ngập "tất cả các lĩnh vực hoạt động của đất nước".
Trần Đại Phúc, một kỹ sư hạt nhân người Việt tại Pháp, làm việc trong ngành công nghiệp hạt nhân Pháp trong bốn thập kỷ và bây giờ là một cố vấn cho Bộ Khoa học và Công nghệ của Việt Nam, Bộ phụ trách năng lượng hạt nhân, cho biết vấn đề có thể xảy ra không liên quan đến công nghệ lò phản ứng nhưng thiếu mà là sự thiếu dân chủ cũng như trách nhiệm của nhân viên, một văn hóa đảm bảo chất lượng và an toàn về lắp đặt và tác động môi trường."
Chính phủ Việt Nam lo ngại tăng trưởng kinh tế mạnh mẽ của đất nước sẽ bị ảnh hưởng nếu không có nguồn năng lượng được cung cấp bởi các nhà máy điện hạt nhân. Việt Nam, dựa chủ yếu vào thủy điện, dự kiến sẽ trở thành một nước nhập khẩu năng lượng ròng vào năm 2015. "Một trong những lý do cho việc giới thiệu điện hạt nhân tại Việt Nam là do thiếu hụt nguồn cung cấp nhiên liệu truyền thống, bao gồm cả nhập khẩu," Lê Doãn Phác, phó Tổng giám đốc Cơ quan Năng lượng nguyên tử Việt Nam, cơ quan nghiên cứu và phát triển hạt nhân chính của chính phủ, cho biết trong một tin nhắn e-mail.
Nga và Nhật Bản đã trúng thầu xây dựng hai nhà máy đầu tiên của Việt Nam, Hàn Quốc dự kiến sẽ được lựa chọn cho nhà máy thứ ba.
Đối với Nhật Bản, hợp đồng là kết quả của nhiều năm vận động hành lang cấp cao của chính phủ và ngành công nghiệp hạt nhân, đang bị đe dọa ở trong nước bởi phản ứng mạnh mẽ của công chúng chống lại điện hạt nhân sau cuộc khủng hoảng năm ngoái. Khoảng 500 người Việt Nam đã tham dự các cuộc hội thảo do Cơ quan Năng lượng nguyên tử Nhật Bản tổ chức từ năm 2001. Từ năm năm 2006 đến nay, Toshiba, công ty sản xuất nhà máy đã cung cấp nhiều khóa đào tạo kéo dài một tháng để giành được hợp đồng xây dựng.
Cũng như Nga, nước đã cam kết khoản vay cho Việt Nam $8 tỷ đến $9 tỷ để tài trợ xây dựng nhà máy đầu tiên, Nhật Bản dự kiến sẽ cung cấp một gói các khoản vay lãi suất thấp thông qua Ngân hàng Hợp tác Quốc tế Nhật Bản. Nhật Bản dự kiến sẽ sử dụng viện trợ phát triển ở nước ngoài dành cho Việt Nam để xây dựng đường sá, cảng và cơ sở hạ tầng khác để hỗ trợ các nhà máy điện hạt nhân.
Với những ký ức về thảm họa Fukushima vẫn còn nguyên ở Nhật Bản, vai trò tích cực của chính phủ Nhật trong việc bán các nhà máy hạt nhân cho các nước đang phát triển như Việt Nam đã thu hút những lời chỉ trích sắc bén. Những người chỉ trích nói rằng những nỗ lực chung của chính phủ và ngành công nghiệp hạt nhân là gợi nhớ đến kiểu quan hệ thông đồng đã dẫn đến thảm họa Fukushima. Các khoản vay lãi suất thấp của chính phủ – là tiền của người nộp thuế – sẽ mang lại lợi ích cho công ty sản xuất nhà máy có quan hệ với giới chính trị, họ nói.
"Khi nói đến việc bán các nhà máy hạt nhân, nó không phải là một vụ kinh doanh rõ ràng về mặt thương mại, vì vậy bạn luôn luôn cần bơm thêma các công quỹ," Kanna Mitsuta, một nhà nghiên cứu cho cả hai tổ chức Người bạn của Trái đất – Nhật Bản và Quan sát sông Mekong, một tổ chức tư nhân của Nhật Bản.
Các nhà phê bình cho rằng Nhật Bản và các cường quốc hạt nhân khác háo hức muốn bán các nhà máy cho các nước đang phát triển như những giấc mơ về phục hưng hạt nhân trong một nền kinh tế tiên tiến mà vốn đã úa tàn kể từ khi có thảm họa Fukushima.
Sau thảm họa Fukushima, Tokyo đã từ bỏ kế hoạch xây dựng 14 lò phản ứng hạt nhân tại Nhật Bản vào năm 2030. Nhật Bản có 54 lò phản ứng hạt nhân trước khi thiên tai, nhưng phát triển của công chúng đã làm dừng hoạt động tất cả trừ hai nhà máy.
"Tôi không hiểu lý do tại sao Nhật Bản lại đang phấn đấu xuất khẩu sang các nước kém phát triển cái thứ mà nó từ chối ở trong nước", ông Hiển, nhà khoa học hạt nhân, cho biết.
Những người ủng hộ xuất khẩu của Nhật Bản nói rằng các quốc gia đang phát triển như Việt Nam có quyền lựa chọn điện hạt nhân để mở rộng nền kinh tế của họ, giống như Nhật Bản trong vài thập kỷ trước đây.
"Họ sẽ chỉ việc mua từ một nước khác" nếu Nhật Bản quyết định không bán cho họ nhà máy điện hạt nhân, ông Tadashi Maeda, một quan chức tại Ngân hàng Hợp tác quốc tế và cố vấn đặc biệt cho nội các của thủ tướng Nhật Bản cho biết.
Lỗi của con người góp phần vào thảm họa Fukushima, ông Maeda cho biết. Nhưng ông nói thêm rằng không giống như Nhật Bản, vân hành các lò phản ứng đã lão hóa tại Fukushima, Việt Nam sẽ được nhận được những lò phản ứng "tiên-tiến-nhất" mà trình độ công nghệ và mức độ an toàn của nó hoàn toàn khác."
Tuy nhiên, ông Trần, cố vấn Việt kiều Pháp, cho biết ông đã ủng hộ không chút nghi ngờ công nghệ Nhật Bản. "Đó không phải là lý do khiến chúng tôi lo lắng", ông nói, mà thay vào đó là năng lực của Việt Nam về quản lý và điều hành ngành công nghiệp phức tạp nhất thế giới này. "Đó là chính trị về quản lý. Khi một lò phản ứng hạt nhân đang vận hành, các nhà quản lý phải được độc lập, mạnh mẽ và thận trọng. "
Việt Nam sẽ cần hàng trăm chuyên gia với nhiều năm kinh nghiệm để điều hành ngành công nghiệp hạt nhân của nước này, ông Trần nói. Cơ quan về bức xạ và An toàn hạt nhân Việt Nam, cơ quan có thẩm quyền chính, "Hiện tại chỉ có 30 người đủ điều kiện để phân tích các báo cáo an toàn với một số trợ giúp của các chuyên gia," ông nói.
Dân làng ở Tai An lo lắng về kế hoạch nhà máy điện hạt nhân.
Tại Tai An, một làng ở miền Trung Việt Nam được lựa chọn làm địa điểm xây dựng nhà máy điện hạt nhân Nhật Bản, khoảng một nửa trong số hàng chục cư dân được phỏng vấn ngẫu nhiên nói rằng họ lo lắng về kế hoạch di dời 700 hộ của làng sang một vị trí cách đó vài dặm về phía bắc. Các dân làng, hầu hết trong số họ là ngư dân, và người trồng nho, cho biết thu nhập từ nông nghiệp đã tăng mạnh trong những năm gần đây kể từ khi Tai An được kết nối với nước từ một hồ chứa ở gần đó.
Họ nói rằng họ lo ngại vị trí mới gần nhà máy điện hạt nhân sẽ gây nguy hiểm cho canh tác nho và đánh bắt cá.
"Tôi không biết bất cứ điều gì về nhà máy điện hạt nhân", ông Phạm Phong, 43 tuổi, một nông dân trồng nho cho biết. Ông, một trong những tấm gương đáng kể nhất về gia tăng thu nhập trong khu vực Đông Nam Á, đã nâng cấp từ một chiếc xe máy do Trung Quốc sản xuất giá rẻ lên một chiếc Yamaha Nhật Bản mới sáng bóng vào cuối năm ngoái. "Nhưng tôi thấy Fukushima trên truyền hình, và tôi đang lo lắng."
Người dịch: Nguyễn Quang
Nguồn: New York Times/ BILINGUAL BLOG
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét